Osmanlı'da Arafta Kalmak_{Allah'ın Yeryüzündeki Gölgesine Sığınanlar}

Alpaslan Demir'in “Osmanlı'da Yaşamak” ve “Osmanlı'da Ölmek” adlı kitap değerlendirmesi son çalışması “Osmanlı'da Arafta Kalmak”. Yazar, ilk iki = daha ziyade Osmanlı Devleti'nde yaşayan, pek değinilmeyen gündelik hayatına dokunuyordu. Üçleme olarak niteleyebileceğimiz bu ömrün hayatının her aşamasında karşılaştığı, aciz tutulduğu son bakım olarak sürdürüle/hükümdarına başvurmak zorunda kalması hikaye tadında anlatılmakta.

Osmanlı'da, insanların doğumundan ölüme uzayan hayat manzaralarındaki akıbetinin nihai kararı verecek olan sultanın iradesidir. İki arada bir derede kalanların, Arafta bekleyenlerin oğlu dostudur O. Kadıdan, ayandan, vergi tahsildarından, alacaklıdan, kocasından şikayet edenler için bir sığınak (Penah); Allah yollarını hacı olmak isteyen, esaretten kurtulmak için fidye-i necat bekleyen ve adl ü adalet içinde yaşamayı uman için Tanrının gölgesidir (Zillullah). Padişahtan medet umanların sadece kendi reayası değildir. Perokare Ranyeri adlı İtalyan Trablusgarp Savaşı'nda hayatta kalmayı başarmış ve güç mevcut durumda iken padişahtan yardım talep etmektedir. Kaşgarlı, Buharalı hacılar yol paralarını, iaşe ve ibadelerini padişahtan beklerler. Gayrimüslim tüccarlar hatta tefeci simsarlar dahi sultanın adaletine sığınırlar. Çünkü Osmanlı padişahları, örneklerinde diğer Türk kağanları, hakanları gibi Tanrı tarafından kutlanmıştı, Cihan hükümdarıdır. Nizam-ı Alem onlara emanettir. Bu büyük bir sorumluluktur ve bu düzeni korumanın bedeli daha da büyüktür. Nitekim Alpaslan Demir'in “ölüm nefesiyle doğanlar” olarak tanımladığı hanedan mensupları ve özellikle şehzadeler, Arafta bekleyenlerin enleridir çaresizler. Kimsesizlerin kimsesi olan padişah, devlet-i ebed süresi boyunca kardeşinden, oğlundan vaz geçmekten başka bir “hal” ve “siyaset” iradesine sahip değildir.

Yazar Alpaslan Demir, ışıktaki akıcı üslubuyla bir kez daha arşiv belgelerinin mevcut olduğunu, Allah'ın gölgesine sığınan Araf'dakileri bize tanıtmakta, anlatmakta… Bize düşen ise keyifle okumak.