Şerh-i Belâgat

Tanzîmat döneminde modern tarzdaki okulların müfredâtında yer alan edebiyat bilgileri ve belâgat derslerinde okutulmak üzere şekil ve üslûp açısından nisbeten daha modern, Türkçe belâgat kitapları yazılmıştır. Ahmed Hamdî'nin Belâgat-ı Lisân-ı ‘Osmânî'si, Ahmed Cevdet Paşa'nın Belâgat-ı ‘Osmâniyye'si gibi, belâgatı -geleneğe uygun olarak- “me‘ânî-beyân-bedî‘” şeklinde tam kadro halinde ele alan, bunun yanında nesir ve şiir örneklendirmelerinde tamâmen Türkçe örnekleri kullanan kitaplarla, Recâizâde Mahmûd Ekrem'in Ta‘lîm-i Edebiyyât'ı gibi batıdaki rhétoriquei de belâgat çerçevesine dâhil edip kullanan daha batılı belâgat kitapları arasında onlarca eser kaleme alınmıştır. Bu belâgat kitapları genelde Mekteb-i Hukûk, Mekteb-i Mülkiyye gibi okullarda okutulan edebiyat ve belâgat gibi derslerin ders notlarının bir araya getirilip bastırılması ile ortaya çıkmıştır.

Ahmed Cevdet Paşa'nın Mekteb-i Hukûk'ta verdiği belâgat dersi notlarının bir araya getirilip 1882 yılında basılmasıyla ortaya çıkan Belâgat-ı ‘Osmâniyye, Ahmed Cevdet Paşa'dan sonra aynı okulda ilgili derslere giren el-Hâcc İbrâhîm tarafından ders kitabı olarak okutulmuştur. el-Hâcc İbrâhîm derslerinde eseri ayrıntılı bir şekilde okutup şerh etmiş, ancak sâdece “mukaddime” bölümünün şerh notlarını 1884 yılında Şerh-i Belâgat adıyla iki cüz hâlinde neşretme imkânı bulabilmiştir.

Bu kitap, Şerh-i Belâgat üzerine hazırlanmış bir “yeniden neşir” çalışmasının ürünüdür, yani aslında, birbirini tamamlayan iki makâlenin bir kitap hâlinde yeniden neşri çalışması...